De politieke situatie in Nederland tien jaar geleden

Hoe zag het politieke landschap in Nederland er ook al weer uit in de winter van 2001? Pim Fortyn, Ad Melkert, een jonge Balkenende. Een toen ook al afgeschreven CDA, het oppermachtige paarse blok. En in Rotterdam had net een politieke aardverschuiving plaatsgevonden. De Nederlandse politiek in de winter van 2001.

In de winter van 2001 zat het tweede paarse kabinet (Kok-II) nog in het zadel, weliswaar lang niet meer zo stevig als bij het aantreden van het eerste kabinet in 1994, maar Kok was nog premier, en binnen de Partij van de Arbeid werd de nieuwe minister-president al klaargestoomd om het stokje van Wim Kok over te nemen na de verkiezingen van 2002. Wie kent Ad Melkert nog? Ook bij de VVD geen vuiltje aan de lucht, stiekem droomt de nieuwe voorman Hans Dijkstal ook van het hoogste ambt. Wie kent deze vrolijk toeterende saxofonist nog? Herrie in het CDA, na twee achtereenvolgende verkiezingsnederlagen is er nog steeds geen nieuwe sterke leider opgestaan, en partijvoorzitter Marnix van Rij vindt ook Jaap de Hoop Scheffer geen geschikte kandidaat. In de herfst pleegt hij een coup en schuift zichzelf naar voren als nieuwe leider van de christen-democraten. De partij steekt hier echter een stokje voor en het eind van het liedje is dat zowel Jaap de Hoop Scheffer en Marnix van Rij het veld ruimen. De buiten de Haagse kaasstolp volstrekt onbekende Zeeuw Jan-Peter Balkenende wordt de nieuwe politiek leider. In augustus is Pim Fortuyn lijsttrekker geworden van Leefbaar Nederland. Hij wil de Nederlandse politiek wakker schudden en volgt een volledig nieuwe koers.

De zetelverhoudingen liggen in 2001 als volgt (tussen haakjes de zetelaantallen in december 2011):
PvdA 45 (30)
VVD 38 (31)
CDA 29 (21)
D66 14 (10)
GroenLinks 11 (10)
SP 5 (15)
ChristenUnie 5 (5)
SGP 3 (2)
PVV - (24)
PvdD - (2)

De aardverschuiving in de verhoudingen, en de versnippering van het politieke landschap anno nu zijn ingezet in het najaar van 2001. De jaren van Balkenende moesten nog komen. Hij werd vanaf het begin neergezet als een stuntelende man zonder uitstraling en toch wist hij in de jaren na de moord op Pim Fortuyn telkens de verkiezingen te winnen en leiding te geven aan Nederland. We zullen nooit weten hoe e.e.a. had gelopen als Pim Fortuyn niet was vermoord op 6 mei 2002. Van Geert Wilders hadden nog maar weinig mensen gehoord, economisch ging het voor de wind én we hadden de gulden nog.

Nederland was nog open en tolerant en Wim Kok was door de Amerikaanse president nog niet zo lang hiervoor geprezen om het poldermodel. De jaren van polarisatie na 2001 hebben nu, tien jaar later Nederland een ander aanzien gegeven. Als je op vakantie buiten Nederland bent vragen mensen wie die mafkees met dat gekke haar toch is en waarom mensen in een van de rijkste landen ter wereld zo verschrikkelijk ontevreden kunnen zijn. Je glimlacht dan maar wat en zegt dat niet iedereen zo is.

Het zal me benieuwen hoe Nederland er in december 2021 uitziet...

Ontwikkelingen op de Balkan, najaar 2011, Kroatië

Wat speelt er allemaal in de landen op de Balkan in het najaar van 2011? Hoe staat het met de onderhandelingen over lidmaatschap van de EU? Worden deze landen ook getroffen door de crisis? Zijn er nog politieke verschuivingen waar te nemen? En hoe berichten Nederlandse kranten over het nieuws op de Balkan. Je leest het in Ontwikkelingen op de Balkan, najaar 2011, Kroatië.

Het is eindelijk zo ver, bijna alle lichten staan op groen voor Kroatië om toe te treden tot de Europese Unie. Op de Europese top, die bijna geheel in het teken stond van de redding van het europroject van acht en negen december heeft de Kroatische vertegenwoordiging ook het toetredingsverdrag getekend. De 27 huidige lidstaten van de EU moeten de toetreding nog wel goedkeuren, en in Kroatië zelf kan de bevolking zich nog uitspreken in een referendum. Maar het lijkt nu toch zover te zijn dat de voormalige Joegoslavische republiek als tweede land na Slovenië kan gaan toetreden in juli 2013.Klik hier voor de toespraken die horen bij het tekenen van het akkoord.

Intussen staan de ontwikkelingen in de Balkanstaat ook niet stil. In december gingen de Kroatische kiezers naar de stembus om een nieuw parlement, en indirect een nieuwe regering te kiezen. De centrumlinkse oppositie won de verkiezingen. Het land is de afgelopen jaren opgeschrikt door diverse omkoopschandalen, waar ook leden van de regering bij betrokken waren. De oppositie heeft de kiezer voor de verandering weinig extraatjes beloofd, er zal flink gesaneerd moeten worden en bovenal is beloofd de corruptie aan te pakken. Zoran Milanović, de leider van de linkse oppositie zal waarschijnlijk de nieuwe premier worden.

Snel nieuws:
EU geeft Servië nog geen status als kandidaatlid.
Onderhandelingen met Montenegro over toetreding beginnen in juli 2012.
Grensconflict Servië en Kosovo nog steeds niet opgelost.
Griekenland mag toetreding van Macedonië tot de NAVO niet blokkeren.

Als je verder wilt lezen:

Tijdschrift HP/De Tijd meldt dat we de nieuwe stroom economische gelukzoekers kunnen vinden in de landen van het voormalig Joegoslavië, Klik hier voor het artikel.

De officiële reactie van de Nederlandse regering betreffende vorderingen van kandidaatlidstaten van de EU van 28 oktober 2011, Klik hier voor het bericht (bron rijksoverheid.nl).

Balkanreis 2011 deel 6 Belgrado

Belgrado is een volle stad, in het centrum zijn er maar weinig open plekken, en het is altijd druk. Na het bijna dorpse karakter van Zagreb is dit echt iets anders. Belgrado wordt in tweeën gedeeld door de rivier Sava, die uitmondt in de Donau. Aan de ene kant van de rivier waar wij verblijven ligt het oude Belgrado en aan de overzijde, verbonden met een aantal bruggen Novi Beograd, de tijdens de communistische tijd gebouwde nieuwe stad. We maken een wandeling over een van de bruggen naar Nieuw Belgrado. Hier zie je nog veel resten van sociaal-realistische kunst.

Langs het water liggen veel drijvende restaurants en nachtclubs, maar op een doordeweekse dag is het bijzonder rustig. Eén van de boten, een Chinees restaurant is gezonken. Later verteld Mladen, de eigenaar van het hostel dat dit waarschijnlijk komt omdat ze te weinig betaalden aan de mafia. Een gezellige boel dus. Maar we genieten wel, het is prachtig weer en het nieuwe deel van Belgrado is opgezet als socialistische voorbeeldstad dus alles is veel ruimer van opzet dan het oude deel van de stad. Het is een soort Rotterdam-Zuid alleen dan beter gelukt. We wandelen langs het immense Hotel Yugoslavia, inmiddels vergane glorie maar ooit de trots van de hoofdstad van Joegoslavië.
Het centrum van de stad wordt gekenmerkt door de immense Sava kerk, pas afgebouwd in 2009, maar al sinds eeuwen een van de belangrijkste kerken van Servië. De orthodoxe kerk heeft nog steeds veel invloed in het land en speelt ook een belangrijke rol in de kwestie Kosovo. Een belangrijk monument in de stad herinnert aan de Navo-bombardementen van 1999, het is de ruïne van het toenmalige ministerie van Defensie, bijzonder indrukwekkend om te zien. Oudere monumenten herinneren aan de bombardementen van de Luftwaffe in de Tweede Wereldoorlog.

Klik hier voor een filmpje van de bombardementen op YouTube. Op de site staan heel veel bewegende beelden van de bombardementen al dan niet voorzien van (lang niet altijd subtiel)commentaar. Deze beelden geven echter wel een beetje inzicht in de cultuur van zowel de Serviërs als de Kosovaren. De ene groep ziet de Navo als satan, de andere als held.
Saillant detail is dat precies twaalf jaar na de start van de aanval op Servië, de Navo begon met het bombarderen van doelen in Libië.

Naast geschiedenis heeft Belgrado ook een naam als feeststad. En het bier smaakt inderdaad goed op een van de vele terrassen die de stad rijk is. Opvallend ook hoeveel toeristen door de stad lopen. We zijn absoluut niet de enige deze zomer. Alle nationaliteiten lijken verzameld in de stad, onvermijdelijk natuurlijk de Australiërs, op zoek naar nachtclubs ('Do you know where the clubs are, mate?'). Belgrado is absoluut een aanrader tijdens een verblijf op de Balkan, eigenlijk kan je deze stad niet missen.
We hebben intussen een kaartje aangeschaft voor de trein naar Skopje, daarover de volgende keer!

Balkanreis 2011 deel 5 Nachttrein naar Belgrado

Nachttrein naar Belgrado, als deze titel je vaag ergens aan doet denken heb je waarschijnlijk ooit het bekende boek van de Zwitserse schrijver Pascal Mercier, Nachttrein naar Lissabon gelezen. Waar schrijver dezes trouwens intussen ook aan begonnen is, begonnen en bij bladzijde 27 gestrand...
De trein vertrekt van Glavni Kolodvor, het Centraal Station van Zagreb tegen middernacht. We zullen net boven de Bosnische grens blijven en dan rechtstreeks vanaf de Servische grens door naar Belgrado. Het is maar een korte rit, om iets over zessen de volgende ochtend zullen we aankomen in de Servische hoofdstad, bekend van de NAVO bombardementen van 1999 (op dat moment was dus ook Nederland in oorlog met het land van wijlen president Milošević), maar tegenwoordig door de Lonely Planet aangeprezen als dé feeststad van Europa, we gaan het meemaken. Enige jaren terug waren we hier ook en we zijn benieuwd of er veel veranderd is, het land maakt vorderingen richting kandidaatlidmaatschap van de EU en dan is het altijd interessant om ter plaatse polshoogte te nemen.
In Zagreb was het redelijk bewolkt, en hadden we af en toe regen, maar als we na een rustige treinreis en een goede nacht Belgrado binnenrollen genieten we van de zonsopgang, het belooft een mooie dag te worden! Het alfabet is halverwege de nacht veranderd in de cyrillische variant. Belgrado in het Servisch is bijvoorbeeld: Београд. Het went redelijk snel en het Servisch is op zich wel een beetje te volgen. Het station van Belgrado is nauwelijks een station te noemen, er wordt ook al sinds mensenheugenis aan een nieuw modern station gewerkt, maar dat laat hopelijk nog lang op zich wachten, want dit heeft wel zo z'n charme.

We wandelen door de ontwakende stad richting ons hostel, wat we in Zagreb geboekt hebben en waar we beslist heen moesten volgens een Weense medereiziger. Als we eenmaal ons hostel hebben gevonden is iedereen daar nog in diepe rust, het is ook nog maar half acht. Aan de lege flessen rakia die we door het raam op de tafel zien staan te zien mogen we hopen dat er sowieso ooit nog iemand wakker wordt...

Op Google Maps kun je de route volgen zoals wij deze globaal hebben afgelegd:

Balkanreis 2011 weergeven op een grotere kaart

Balkanreis 2011 deel 4 Zagreb

We verblijven in Zagreb, de hoofdstad van Kroatië. Het weer is nog niet helemaal wat we er van verwachten, maar niet getreurd! Zagreb is een prachtige stad, het oude deel bestaat uit een lage stad en een bovenstad zoals wel meer oude Europese steden. De bovenstad stamt uit de middeleeuwen en herbergt prachtige gebouwen. De meeste activiteit tref je in de benedenstad. Mooie gebouwen in barokke stijl en een levendige markt, waar het goed koffiedrinken is. Hier bevinden zich ook de uitgaansgelegenheden. We treffen het want het Kroatische folklore festival vindt plaats, veel dansgroepen uitgedost in traditionele kostuums geven acte de présence.

Dit is ook onze eerste kennismaking met het bloeiende nationalisme alle landen van de Balkan, want zoveel is wel duidelijk, dit folklore festival is een uiting van het herboren nationaal zelfbewustzijn wat in het Joegoslavië onder Tito de kop werd ingedrukt, maar dus nooit is verdwenen. We wandelen door de benedenstad, kopen heerlijk ruikend uienpoeder en geurend paprikapoeder voor thuis en bezoeken uiteraard ook de prachtig gerestaureerde bovenstad. Schitterende gebouwen, waaronder ook veel overheidsgebouwen.

Daarna lekker relaxen bij ons hostel, biertje, lekker eten en kennismaken met veel mensen die ook in het hostel verblijven. Dat is ook het leuke van backpacken, veel medereizigers uit andere landen ontmoeten. We praten met Deense meisjes, een Mexicaanse jongen die morgen na een zwerftocht door Europa weer naar huis gaat en met Brazilianen die alleen maar feesten. Echt erg gezellig! Intussen hebben we ook een treinkaartje voor de volgende avond geboekt. De nachttrein naar Belgrado. Dat wordt weer een avontuur want de treinen op de Balkan, dat zijn we in het westen niet gewend. 's Avonds gaan we lekker de stad in, supersfeer, echt een aangename stad. De volgende dag doen we rustig aan, we bezoeken de botanische tuin van Zagreb, een beetje vervallen maar wel lekker rustig.

's Avonds lopen we bepakt en bezakt naar het station en bezondigen ons voor de eerste keer aan het 'eten' van de grote gele M, ook gelijk de laatste keer trouwens deze vakantie. Tot morgen in Belgrado!

Balkanreis 2011 deel 3 München-Zagreb

Eindelijk op weg naar het voormalig Joegoslavië. Vandaag genieten van het uitzicht in de bergen van Oostenrijk en Slovenië. En dan genieten van eerste hoofdstad deze vakantie: Zagreb. De eurocity trein is tiptop in orde, we denken, en vele reizigers met ons dat we eerste klasse reizen! De trein rolt door Zuid-Duitsland buurland Oostenrijk binnen. Het uitzicht is geweldig, vaak kom je met een trein op plekken die per auto niet te bereiken zijn.

Het weer is nog niet alles maar we genieten wel. Van het uitzicht, de ruime plaatsen in de wagon, van de mooie boeken en natuurlijk een potje schaak. Het zal wel vaker naar voren komen in deze serie, maar treinreizen is zo comfortabel, het blijft elke keer weer genieten. De reis duurt ongeveer acht uur en dus zullen we aan het eind van de middag aankomen in de Kroatische hoofdstad.
Na de Oostenrijkse bergen volgt het vrij vlakke platteland van Slovenië. Veel kleine percelen land, waarbij de vraag rijst of boeren hier zonder steun ooit een boterham mee kunnen verdienen. Op het platteland staat op bijna elk perceel een soort droogrek voor landbouwproducten, zo denken we. Later in Belgrado spreken we een Sloveense journalist en hij vindt het erg leuk dat we hem vragen waar deze droogrekken voor dienen. Het is nog iets uit oude tijden maar ze worden nog regelmatig gebruikt. Het is een apart zicht met al die rekken verspreid door de velden en buiten Slovenië kom je het ook niet tegen. Na Ljubljana gaat het snel, door het vrij vlakke land bereiken we de buitengrens van de Europese Unie: de Republika Hrvatska de republiek Kroatië. Stempel in het paspoort en daarna zijn we al in Zagreb. Het hostel daar is ook snel gevonden. Gezellige sfeer in het hostel, een beetje bewolkt maar de temperatuur is aangenaam. We staan op de rand van de Balkan. Morgen Zagreb verkennen en eens rustig nadenken over wat we de komende dagen gaan doen.

Op Google Maps kun je de route volgen zoals wij deze globaal hebben afgelegd:

Balkanreis 2011 weergeven op een grotere kaart

Balkanreis 2011 deel 2 Utrecht-München

Het wachten wordt beloond, de trein rolt het station binnen, een keurige CityNightLine met slaapwagons. We hebben een couchette geboekt in een zespersoons compartiment. Dus vannacht lekker slapen in ons eigen bed, voor een nacht dan. Altijd weer leuk om te weten met wie je het compartiment deelt. In onze couchette zitten al twee mensen die zijn ingestapt in Amsterdam. Zoals meestal in een trein zijn dit ook leuke reisgenoten. Ze reizen naar München en gaan vandaar naar Oostenrijk om een fietstocht te maken. Wat is er dan mooier om je reis te starten met de eerste duizend kilometer per trein! Lekker een biertje en een wijntje erbij en genieten maar. De laatste twee plekken in ons compartiment worden pas ingenomen in Keulen dus voorlopig hebben we de ruimte. Lekker puzzelen, een eindje wandelen door de trein. Hier heb je alle ruimte, niet opletten op het verkeer, gewoon lekker relaxen op weg naar je bestemming. Nog even roken op de grens bij Emmerich waar de Nederlandse locomotief wordt omgewisseld voor een Duits exemplaar, en gaan maar! 's Avonds kruip je heerlijk in bed en daarna wordt je pas wakker op één van de lelijkste stations die Duitsland rijk is: München Hauptbahnhof. Het is nog vroeg, maar we zijn al in het zuiden van Duitsland en het is vanaf hier niet ver meer naar Zagreb, onze eerste bestemming. Het is nog erg vroeg in de ochtend, nog rustig een bak koffie voor de trein naar naar Kroatië via Oostenrijk en Slovenië vertrekt.

Ontwikkelingen op de Balkan

De landen behorend bij voormalige Joegoslavië zijn in hoog tempo bezig om toenadering tot de de Europese Unie te zoeken. Het verst gevorderd is Slovenië, dat in 2004 toetrad tot de Europese gemeenschap en in 2007 de euro invoerde. Dit land bleef dan ook goeddeels buiten de oorlog op de Balkan in de jaren negentig. Toch heeft het conflict ook zo z´n invloed op de verhoudingen tot de republieken binnen Joegoslavië. Na Slovenië is nu Kroatië het dichtst bij toetreding tot de EU. Dit staat gepland voor juli 2013, de lidstaten moeten nog wel instemmen. Slovenië had een grensgeschil met Kroatië en blokkeert regelmatig de voortgang van de onderhandelingen. Kroatië heeft nog een weg te gaan, vooral de corruptiebestrijding, een goed functionerend juridisch apparaat en de behandeling van minderheden zijn punten waar vooruitgang moet worden geboekt.

Per eind 2009 is de visumplicht voor Servië en Macedonië komen te vervallen, inwoners kunnen vrij reizen naar de EU. Er zijn echter wel eisen gesteld, het visumvrij reizen mag niet leiden tot een hogere immigratie naar de EU. Na twee jaar lijkt het wel mee te vallen met het aantal asielaanvragen vanuit beide landen, slimme migranten 'regelden' voor 2009 een Bulgaars paspoort en konden zo al aanzienlijk makkelijker het economische walhalla betreden. In 2010 hebben de 27 Europese immigratieminsters besloten de visumplicht voor Albanië, Bosnië-Herzegovina en Montenegro af te schaffen, onder strikte voorwaarden en ondanks verzet van Nederland. Kosovo is het enige balkanland dat nog een visumplicht heeft, en dat lijkt nog wel even zo te blijven aangezien er merkwaardig genoeg vijf EU-landen zijn die Kosovo niet erkennen als zelfstandig land. Afschaffen van de visumplicht wordt gezien als opstapje naar kandidaatlid van de Europese Unie.

Op dit moment zijn Montenegro, Kroatië en Macedonië kandidaat-lid. Servië (na het uitleveren van de laatste twee van oorlogsmisdaden verdachte Serviërs aan het Joegoslavië-tribunaal), Bosnië-Herzegovina, Kosovo en Albanië hebben een aanvraag ingediend.

Officiële lijst met landen die bij de EU willen

Balkanreis 2011 deel 1

Het is zover, we vertrekken vanaf station Rotterdam Centraal naar station Utrecht Centraal. Het treinenhart van Nederland. Vanaf Utrecht begint de reis pas echt, want in Nederland treinen, tsja dat is toch niet het echte werk. Maar nu eerst via Alexander, Gouda naar Utrecht. Van bouwput naar bouwput, want treinen in Nederland is toch vooral via smalle doorgangen, langs grote kranen en betonnen skeletten je weg vinden als de bestemming is bereikt. Bijna alle grote stations worden op dit moment verbouwd, opnieuw gebouwd, of zoals het heet in jargon: gerevitaliseerd. Maar dan, de ene bouwput is de andere niet. Rotterdam Centraal maakt grote indruk. Hier wordt wat neergezet. Dat zie je en vooral dat voel je. De grootste bouwkraan van Europa takelt dakdelen van de straks immense overkapping op de juiste plek. Vanuit diepe putten klinkt het ratelen van de boren. Eerder al boorde een immense machine een tunnel voor de Randstadrail onder de wijk Blijdorp. En als je op het perron wacht voel je dat hier wat groots neergezet wordt. Oude perrondelen worden bijna onder je voeten vandaan gebulldozerd en hoge staanders voor het nieuwe glazen dak worden opgezet, en intussen gaat het treinverkeer gewoon door. De nieuwbouw van Rotterdam Centraal maak je mee als reiziger, en in zekere zin werk je zelfs mee door gebruik te maken van het tijdelijke station, en op te stappen op een ander spoor dan je gewend was. Op Rotterdam Centraal stap je op, het station van Utrecht is de bestemming, ook een bouwput, maar wat een verschil. Nauw, krap, en voortgang is nauwelijks te zien. De ene verbouwing is de andere niet zoveel is duidelijk.
De reis is begonnen en ik wacht met m’n reisgenoot op het station. Ik bij de rookpaal en de ander op een bankje. Wachten op de volgende trein, het eerste uur reizen zit erop! Wanneer er zonder auto gereisd wordt is wachten op je volgende trein of bus misschien iets dat het meeste tijd kost. En dan valt het in West-Europa nog alles mee. Hoe verder je gaat richting Centraal- of Oost-Europa hoe frustrerender het soms wordt. Dat is nou juist ook het leuke, vaak achteraf dat wel, het wachten op je trein, weinig informatie, nooit weten waar je morgen naar toe gaat. Eigenlijk wacht je niet op je trein, maar op een nieuwe ervaring. Wat wordt het morgen? Nog even blijven hangen in deze gezellige stad, of toch weer verder, een nieuwe stad, klein dorp of een ander land. Het maakt niet uit, want je reist.

De Balkantour 2011 is begonnen!

Animatie Rotterdam Centraal